Kurumsal üyelik onaylarımız devam ediyor!
Kurumsal üyelik avantajlarından yararlanmak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

VERİ MERKEZİ TEMEL TERİMLER SÖZLÜĞÜ

on May 16, 2023

Veri merkezleri, bilgi teknolojileri ile telekomünikasyon ve veri depolama sistemleri gibi ek sistemleri barındıran bir tesistir. Sistem odası ve ya beyaz alan olarak da adlandırılan bu tesisler işletmelere ait sunucu ve veri depolarının bulunduğu alanlardır.

Veri merkezleri özel (Private) veri merkezleri ve Genel (Public) ve ya internet veri merkezleri. Özel veri merkezleri sadece bir kuruluş tarafından kendi hizmetlerinde kullanılır. İnternet veri merkezleri ise üçüncü şahıslara hizmet verir.

Veri merkezleri ülkemizde ve dünyada kabul görmesinin en önemli sebebi konsolidasyon; bu yapıda bir merkezden birden fazla kuruma hizmet sağlanması ile bina, enerji, soğutma, otomasyon, yazılım, donanım, insan kaynağı, güvenlik, işletme ve bakım gibi bir çok gider kalemi ortak kullanım sayesinde kurumlara tasarruf sağlanmaktadır.

Veri merkezlerinde işlenen ve depolanan verinin önem derecesine göre elektrik, mekanik, güvenlik sistemleri değişmektedir. Genel olarak düşünüldüğünde veri merkezleri; yedek güç kaynakları, yedek veri iletişim bağlantıları, merkez içerisinde bulunan sistemlerin soğutulması için kullanılan iklimlendirme sistemleri, yangın söndürme sistemleri ve dış ortamdan gelebilecek tehlikelere karşı verinin güvenlik derecesine göre güvenlik sistemlerini bulundururlar.

Tarihçe

Veri merkezlerinin biraz tarihçesini inceleyelim;

Veri merkezleri, bilgisayarların saklanması, yönetilmesi ve işletilmesi için özel olarak tasarlanmış tesislerdir. İlk veri merkezleri, 1950'ler ve 1960'lar boyunca anaframe bilgisayarların kullanılmaya başlamasıyla ortaya çıktı. Bu dönemde, büyük şirketler ve kamu kurumları, anaframe bilgisayarları kullanarak büyük miktarda veriyi işleyebiliyorlardı. Ancak bu bilgisayarlar, yüksek enerji tüketimi ve ısı üretimi gibi sorunlar nedeniyle, büyük tesislerde barındırılmaları gerekiyordu.

İlk veri merkezlerinden biri, 1965 yılında MIT tarafından kuruldu. Bu merkez, anaframe bilgisayarlarını barındırmak için tasarlanmış bir tesisdi ve günümüzde hala faaliyet göstermektedir. Daha sonra, 1970'ler ve 1980'ler boyunca, veri merkezleri giderek daha yaygın hale geldi ve bu dönemde birçok şirket kendi veri merkezlerini inşa etmeye başladı.

Bugün, veri merkezleri, dünya çapında birçok şirket ve kuruluş tarafından kullanılmaktadır. İnternet ve bulut bilişim teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte, veri merkezleri daha da önemli hale gelmiş ve bu tesislerin sayısı ve büyüklüğü de artmıştır.

KURUMLARIN BİLGİ TEKNOLOJİLERİ ALTYAPI GEREKLİLİKLERİ

Günümüzde bir kurumun iş sürekliliğini gözeterek kendi içerisinde bilgi teknolojilerini yönetmesi için asgari altyapı ihtiyaçlarını maddeler halinde inceleyebiliriz.

  1. Güzergâh yedekli enerji tesisi: Kurumun bilgi teknolojilerini barındırmak için yeterli elektrik gücüne ihtiyacı vardır. İş sürekliliği göze alındığında güzergâh yedekli ligi önem arz etmektedir.
  2. Tesisata uygun Jeneratör sistemleri: Uzun süreli enerji kesintilerinde hizmetlerin kesintiye uğramasını önlemek için kullanılması önem arz eden ürünlerdir.
  3. Kesintisiz güç kaynağı: Enerji kesintisinde sistemlerin durmaması için devreye girecek öncelikli donanımlardır.
  4. Enerji panoları: Sistem odaları için bağımsız enerji panolarının kullanımı önemlidir.
  5. İklimlendirme, soğutma sistemleri: sunucular ve depolama aygıtları gibi donanımların çalışması sırasında ısı üretirler, bu nedenle soğutma sistemlerine de ihtiyaç duyulabilir.
  6. Ağ donanımları: Kurumun bilgi teknolojilerini barındırmak için bir ağ donanımına ihtiyacı vardır. Bu, ağ anahtarları, yönlendiriciler, güvenlik duvarları, sanal özel ağlar (VPN) ve daha pek çok şeyi içerebilir.
  7. Sunucu donanımları: Kurum, kendi bilgi teknolojilerini barındırdığı için sunuculara ihtiyacı vardır. Sunucular, web siteleri, ERP, CRM vs. uygulamalar ve veritabanları gibi kurumun işlettiği sistemlerin çalıştırılması için gereklidir.
  8. Depolama donanımları: Kurumun verilerini depolamak için diskler, flash bellekler veya diğer depolama aygıtlarına ihtiyacı vardır. Bu depolama aygıtları, sunucuların yanı sıra, yedekleme alanları ve arşivler gibi farklı amaçlar için de kullanılabilir.
  9. Altyapı yazılımları: Kurumun işletim sistemleri, uygulamalar, veritabanları gibi yazılım çözümlerine ihtiyacı vardır. Bu yazılımların satın alınması veya geliştirilmesi gerekebilir.
  10. Telekomünikasyon: Veri merkezi ile internet ve dış bağlantıların sağlandığı tüm haberleşme ağını kapsamaktadır.
  11. Tesis izleme ekipmanları ve yazılımları (Telemetri, ağ ve sunucu izleme): Uzak veya zor erişilebilen yerlerde bulunan cihazların veya sistemlerin uzaktan izlenmesi, ölçülmesi, kontrol edilmesi ve verilerin toplanması için kullanılan bir teknolojidir.
  12. Nitelikli personel: Kurumun bilgi teknolojilerini barındırmak için bir teknoloji ekibine ihtiyacı vardır. Bu ekip, sistem yöneticileri, ağ mühendisleri, uygulama geliştiricileri, veritabanı yöneticileri ve daha pek çok teknik pozisyondan oluşabilir.

Kurumların kendi yatırımlarıyla özel veri merkezi kurmaları, yukarıda bulunan tüm maddelerinde sorumluluğunu almaları demektir. Büyümenin ve buna göre gelecek olan ek maliyetlerin hesaplamasının zor olması, insan kaynağının elde tutma zorluğu, ön görülemeyen işletme maliyetleri nedeniyle günümüzde kurumlar, bu gibi ihtiyaçlarını profesyonel veri merkezi işletmecilerinden kiralamaktadırlar.

VERİ MERKEZİ EN YAYGIN TERİMLERİ

Profesyonel olarak işletilen ve birden fazla kuruma hizmet sağlayan bir veri merkezlerinde en yaygın terimleri 10 başlıkta inceleyebiliriz.

Sunucu: Veri merkezinde işlem yapmak için kullanılan bilgisayar sistemleri, genellikle yüksek performanslı ve ölçeklenebilir yapıdadırlar. Sunucular, veri merkezindeki en önemli bileşenlerdendir ve çoğu zaman özel olarak tasarlanmıştır.

Veri merkezlerinin amacı büyük bir organizasyonun sahip olduğu sistem odası ve sunucu sayısını azaltmaktır. Ayrıca donanım ve yazılım platformları, gereçleri ve işlemlerinin sayısını azaltmaya yardımcı olmaktır.

Depolama: Veri merkezinde saklanan tüm verilerin depolandığı fiziksel veya sanal ortam. Depolama birimi olarak kullanılan diskler, RAID dizileri, veri yedekleme sistemleri ve bulut depolama hizmetleri gibi farklı seçenekler mevcuttur.

Ağ: Veri merkezindeki sunucuların birbirleriyle ve dış dünya ile iletişim kurduğu ağ altyapısı. Bu ağ altyapısı, yüksek hızlı ethernet bağlantıları, anahtarlamalar ve yönlendiriciler, ağ güvenliği cihazları ve diğer bileşenleri içerebilir.

Soğutma: Veri merkezindeki sunucuların aşırı ısınmasını önlemek için kullanılan sistemler. Bu sistemler, klima, fanlar, su soğutması ve hava sirkülasyonu gibi farklı teknolojileri içerebilir.

Yedekleme: Veri merkezindeki önemli verilerin yedek kopyalarının oluşturulması ve depolanması. Bu, veri kaybını önlemek ve kesintilerden sonra hızlı bir şekilde veri kurtarma işlemlerini gerçekleştirmek için önemlidir.

Güvenlik: Veri merkezinin fiziksel ve dijital güvenliğini sağlamak için alınan önlemler. Bu önlemler, güvenlik kameraları, biyometrik kimlik doğrulama, yangın önleme sistemleri ve diğer teknolojileri içerebilir.

İzleme: Veri merkezindeki donanım, yazılım ve ağın sürekli olarak izlenmesi ve sorunların tespit edilmesi. Bu, hizmet kesintilerinin önlenmesi ve sorunların hızlı bir şekilde çözülmesi için önemlidir.

Sanallaştırma: Veri merkezindeki fiziksel sunucuların sanal sunuculara dönüştürülmesi ve daha etkin kullanılması. Bu, daha az donanım kullanımı, daha iyi kaynak yönetimi ve daha yüksek esneklik sağlar.

Yönetim: Veri merkezindeki tüm bileşenlerin yönetimi ve sorunların çözümü için kullanılan prosedürler. Bu, veri merkezinin düzgün şekilde çalışmasını ve hizmetlerin kesintisiz bir şekilde sunulmasını sağlar.

Bakım: Veri merkezindeki donanım ve yazılımın düzenli olarak bakımının yapılması ve güncelleştirilmesi. Bu, veri merkezinin performansının optimize edilmesini ve sorunların önlenmesini sağlar.

VERİ MERKEZLERİ TARAFINDAN SUNULAN HİZMETLER

Veri merkezi tarafından sağlanan ana hizmetler yer paylaşımı ve barındırma olarak adlandırılmaktadır.

Barındırma(Hosting): Ev sahipliği servisi; veri merkezinden hizmet alan kuruluşun kendi işi çerçevesinde kullandığı yazılım, veri ve uygulamalarını veri merkezinde bulunan sunucular ve veri depolama birimlerinde çalıştırması ve/veya veri merkezi işletmecisi tarafından sağlanan uygulamaları kullanmasıdır.

Yer paylaşımı(Co-location): Yer paylaşımı servisi; veri merkezinden hizmet alan kuruluşun kendi işi çerçevesinde kullandığı (kendisine ait) bilgi teknoloji sistemlerini veri merkezi hizmeti sağlayan kurumun alanına kurması ve veri merkezinin temel altyapı olanaklarını ve ağ altyapısını, isteğe bağlı olarak da yönetim hizmetini kullanmasıdır.

Veri merkezlerinde sağlanan diğer alt hizmetler; 

  1. Veri tabanıyönetimi, 
  2. Webyönetimi,
  3. Sunucu yönetimi,
  4. Servis yönetimi,
  5. Konfigürasyon yönetimi,
  6. Performans yönetimi,
  7. Kullanıcı yönetimi,
  8. Yedekleme/geri yükleme,
  9. Ek güvenlik duvarı,
  10. Ağ ve bilgi güvenliği yönetimi, 
  11. Yük dengeleme
  12. Veri depolama,
  13. Veri arşivleme,
  14. Felaket kurtarma hizmeti

Günümüzde birçok veri merkezi İnternet hizmet sağlayıcıları tarafından kendilerine ait veya üçüncü şahıs sunucularını barındırmak amacıyla işletilmektedir.

VERİ MERKEZİ STANDARTLARI

Veri merkezi standartları, bir veri merkezinin tasarımı, işletimi ve yönetimi için belirlenmiş olan bir dizi yönergedir. Bu standartlar, veri merkezlerinin güvenli, verimli ve güvenilir bir şekilde çalışmasını sağlamak için oluşturulmuştur.

En yaygın kullanılan veri merkezi standartları arasında şunlar bulunur:

  1. Tier Standartları: Tier standartları, bir veri merkezinin tasarımının ne kadar güvenilir olduğunu belirlemek için kullanılır. Bu standartlar, Uptime Institute tarafından geliştirilmiştir ve veri merkezlerini dört kategoriye ayırır: Tier I, Tier II, Tier III ve Tier IV.
  1. Tier 1 Seviyesi:Küçük işletmelere hizmet veren veri merkezleridir. Bilgisayar sistemleri, elektrik, mekanik tesisat yedeksizdir. Genel olarak 10 dk’dan daha fazla bir enerji kesintisine bir önlemi yoktur. Tahmini %99,676 kullanılabilirlik sunmaktadır.
  2. Tier 2 Seviyesi:Enerji ve soğutma sistemlerinde kısmen yedeklik içerir. Jeneratör kullanarak 24 saat’lik bir enerji kesintisine dayanabilmektedir. Tahmini %99,741 kullanılabilirlik sunmaktadır.
  3. Tier 3 Seviyesi:Yedek elektrik şebekesi içerir. Yedek enerji ve soğutma sistemleri içerir. Yedek hizmet sağlayıcıları içerir. 72 saatlik bir kesintiye karşı dayanabilir. Tahmini %99,982 kullanılabilirlik sunmaktadır.
  4. Tier 4 seviyesi:Bütün Tier 3 kriterleri sağlanır. Ek olarak 96 saatlik kesintiye dayanabilir. 7/24 çalışan bir personel ekibi mevcuttur. Yer seçiminde çok sıkı davranılır, yüksek güvenlik önlemleri alınmıştır.
  1. TIA-942: Telekomünikasyon Sanayi Birliği (TIA) tarafından geliştirilen TIA-942 standartları, veri merkezlerinin tasarımı, işletimi ve yönetimi için kapsamlı bir çerçeve sunar.
  2. ANSI/BICSI 002: Bu standartlar, BICSI (Building Industry Consulting Service International) tarafından geliştirilmiştir ve veri merkezlerinin tasarım, inşaat, işletme ve yönetimine ilişkin yönergeler içerir.
  3. ISO 27001: Bu standartlar, bilgi güvenliği yönetim sistemi (ISMS) için genel bir çerçeve sağlar ve veri merkezlerinin güvenliğini ve gizliliğini sağlamak için kullanılır.
  4. LEED: Yönetilebilir, enerji verimli ve sürdürülebilir veri merkezi tasarımı ve işletimi için Leadership in Energy and Environmental Design (LEED) sertifikasyonu kullanılır.

Veri merkezinin konumu, fiziksel güvenliği, bağlantı hızı, enerji tüketimi, soğutma sistemleri ve diğer faktörler de dahil olmak üzere birçok faktör, veri merkezi standartlarını belirleyen etmenlerdir.

 

 

 

 

 

 

VERİ MERKEZİ ENERJİ VERİMLİLİĞİ VE KARBON SALINIMI

Veri merkezleri, yüksek miktarda enerji tüketen işletmelerdir ve bu nedenle enerji verimliliği büyük bir öneme sahiptir. Enerji verimliliği, veri merkezlerinin operasyonel maliyetlerini düşürürken, aynı zamanda çevresel sürdürülebilirlik açısından da önemlidir. Aşağıdaki yöntemler, veri merkezlerinin enerji verimliliğini artırmak için kullanılabilir:

Enerji Verimli Donanım Kullanımı: Veri merkezleri, yüksek performanslı sunucular ve depolama cihazları gibi enerji verimli donanım kullanarak enerji tüketimlerini azaltabilirler.

Yüksek Verimli Güç Kaynakları: Veri merkezleri, yüksek verimli güç kaynakları kullanarak enerji kaybını minimize edebilirler. Veri merkezleri, enerji kaynaklarına ve UPS'lere güç kaybını azaltmak için doğru boyutlandırılmış ve yüksek verimli güç kaynakları kullanarak güç verimliliğini artırabilirler.

İyi Tasarlanmış Soğutma Sistemleri: Veri merkezleri, iyi tasarlanmış soğutma sistemleri kullanarak enerji tüketimlerini azaltabilirler. Soğutma sistemlerinin hava akışını optimize etmek, enerji tüketimini azaltabilir ve hava akışını yönetmek için sıcak ve soğuk hava koridorlarının kullanılması, soğutma maliyetlerini ve enerji tüketimini düşürebilir.

Sanallaştırma: Sanallaştırma teknolojileri, veri merkezlerindeki fiziksel sunucu sayısını azaltarak enerji tüketimini de azaltabilir. Bu, veri merkezindeki donanım sayısını azaltarak daha az enerji tüketen ve daha az soğutma ihtiyacı olan sunucuların kullanılması anlamına gelir.

Yük Yönetimi: Veri merkezleri, enerji tüketimlerini azaltmak için yük yönetimi tekniklerini kullanabilirler. Yük yönetimi, veri merkezindeki enerji kullanımını optimize ederek, enerji maliyetlerini ve karbon ayak izini azaltabilir.

Bu yöntemler, veri merkezlerinin enerji verimliliğini artırmak için kullanılabilecek bazı yolları göstermektedir. Veri merkezleri, enerji verimliliğini artırmak için farklı stratejileri birleştirip uygulayarak, enerji tüketimlerini azaltabilirler.

Veri merkezi enerji PUE (Power Usage Effectiveness) değeri, veri merkezinin enerji verimliliğini ölçmek için kullanılan bir metriktir. PUE, veri merkezinin toplam kullanılan enerjisinin, IT ekipmanlarının kullanılan enerjisine oranını ifade eder.

PUE değeri 1'e ne kadar yakınsa, veri merkezinin o kadar enerji verimli olduğu kabul edilir. Örneğin, bir veri merkezinin PUE değeri 1.5 ise, her 1 watt IT ekipmanları tarafından kullanılan enerji için 0.5 watt ek enerji kullanılmaktadır. Bu da veri merkezinin enerji verimliliğinin düşük olduğunu gösterir.

Tier 4 bir veri merkezi, çift besleme (dual-feed) kaynağına sahip olmalıdır. Bu, tüm sistemlerin iki farklı güç kaynağına sahip olacağı anlamına gelir. Tier 4 veri merkezleri, aynı zamanda tamamen yedeklenmiş, çiftli soğutma sistemlerine sahiptir ve herhangi bir bileşenin arıza yapması durumunda otomatik olarak devreye giren yedek ekipmanlara sahiptir.

Veri merkezleri, enerji tüketimi ve karbon salımı açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Bununla birlikte, yöneticiler, tasarımcılar ve işletmeciler, veri merkezlerinin karbon ayak izini azaltmak için birçok stratejiyi benimseyebilirler.

Bunlar arasında şunlar yer alır:

 

Yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş yapmak: Veri merkezleri, güneş, rüzgar ve hidroelektrik gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına geçerek karbon ayak izlerini azaltabilirler.

Enerji verimliliğini arttırmak: Veri merkezleri, enerji verimliliğini artırmak için yüksek verimli donanım ve soğutma sistemleri kullanabilirler.

Sıcaklık ve nem seviyelerini ayarlamak: Veri merkezleri, sıcaklık ve nem seviyelerini optimize ederek enerji tüketimini azaltabilirler.

Sanallaştırma teknolojilerini kullanmak: Sanallaştırma teknolojileri, sunucu kullanımını optimize ederek enerji tüketimini azaltabilir.

Atık ısıyı geri dönüştürmek: Atık ısı, veri merkezinde kullanılan sıcak su sistemleri gibi diğer amaçlar için geri dönüştürülebilir.

Bu yöntemler, veri merkezlerinin karbon ayak izlerini azaltmak için etkili stratejilerdir.

Bu yazımızda veri merkezlerinde sıklıkla göz ardı edilen ancak kritik öneme sahip olan bir unsuru, yani BT (Bilgi Teknolojileri) ekipmanlardan atılan egzoz havasını ele alıyoruz...

Yazar: Oğuzhan Çilenk - Data Center Design and Operations Engineer – Bilgi Teknolojileri Ve İletişim Kurumu 

on January 19, 2024

Bu yazıda, iklim değişikliklerinin data center altyapıları üzerindeki etkilerini ele alacağız...

Yazan: Oğuzhan Çilenk - Data Center Design and Operations Engineer – Bilgi Teknolojileri Ve İletişim Kurumu

on January 10, 2024

Data center'lar, teknolojiye dayalı her işletmenin kalbidir. Her bir bilgisayar tıklaması, her bir mobil uygulama işlemi hatta her bir sosyal medya gönderisi...

Yazan: Oğuzhan Çilenk - Data Center Design and Operations Engineer – Bilgi Teknolojileri Ve İletişim Kurumu

on August 15, 2023
BACK TO TOP